W dobie internetu często można spotkać się z pojęciem „licencja”. Jednak co tak naprawdę kryje się pod tym pojęciem?
Zgodnie z definicją, licencja jest dokumentem lub umową, która określa zasady, na jakich można korzystać z danego dobra niematerialnego – zazwyczaj utworu lub własności intelektualnej. To pojęcie odnosi się bezpośrednio do kwestii praw autorskich.
Zgodnie z polskim prawem, osobiste prawa autorskie są niezbywalne. Obejmują one szereg przywilejów, które należą się twórcy. Jednym z nich jest nadzór do korzystania z utworu.
Każde zdjęcie, które jest umieszczone w internecie, ma jakiegoś autora. To od niego zależy, w jaki sposób można wykorzystać jego dzieło. Domyślnie prawo chroni autorów i ich dzieła przed nadużyciami. Dlatego, jeśli chcemy skorzystać ze zdjęcia, potrzebna nam jest odpowiednia licencja. Wiele zdjęć dostępnych w internecie nie zostaje udostępniona do ponownego wykorzystania. Część z nich jednak ma taką możliwość: odpłatnie lub za darmo – te drugie zazwyczaj na podstawie licencji Creative Commons.
Od samych początków internetu, a nawet samych komputerów, istnieje spora grupa ludzi, która chce się dzielić z innymi. Nie wspominamy tu o piratach, lecz o osobach bardziej zaangażowanych społecznie. Liczni twórcy darmowych dóbr: oprogramowania, zdjęć, a nawet muzyki i filmów chętnie udowadniają, że nawet tego typu działalność społeczna może prowadzić do efektów o wysokiej jakości. Jednym z największych osiągnięć społeczności tworzącej za darmo jest system operacyjny Linux i wszystkie jego odmiany, które trwale zmieniły zinformatyzowany świat – zarówno ten korporacyjny, jak i nasz osobisty. W końcu to na podstawie tego oprogramowania stworzony został system Android.
Korzystanie z darmowych zdjęć umożliwia licencja znana pod nazwą Creative Commons. Jej podstawowym założeniem jest zmiana pojęcia „Wszystkie prawa zastrzeżone” na „Pewne prawa zastrzeżone”.
Nie ma jednej licencji Creative Commons – istnieje wiele różnych rodzajów, które pozwalają na wykorzystanie w różnych obszarach i pod różnymi warunkami. Przed wykorzystaniem dzieł nimi objętych warto dokładnie zapoznać się z jej warunkami.
Najpopularniejszym rozwiązaniem jest licencja znana jako CC0 – znana jako przekazanie do domeny publicznej. Umożliwia ona swobodne korzystanie z utworu bez konieczności podawania autora, także w celach komercyjnych, i to z niej zazwyczaj korzystają darmowe banki zdjęć.
Jednak darmowe zdjęcia nie są bez wad. Po pierwsze, można znaleźć je prawie wszędzie – dobre grafiki powielane są na wielu stronach. Po drugie, często są dość ogólne, a czasem wręcz nijakie. Ciężko jest znaleźć to konkretne zdjęcie, które będzie przyciągało wzrok i będzie miało odpowiedni ładunek emocjonalny. Po trzecie, często trudno znaleźć grafikę dla konkretnej branży – zwłaszcza, kiedy jest ona dość specjalistyczna.
Dlatego, oprócz darmowych zdjęć do wykorzystania komercyjnego, można zdecydować się na te płatne. Często wybór w tego typu bankach zdjęć jest zdecydowanie szerszy – można śmiało wybierać nawet spośród kilku podobnych ujęć.
Niestety, nawet w przypadku płatnych zdjęć, warto dokładnie sprawdzić, jaki zakres obejmuje konkretna licencja. Nieraz w płatnych bankach zdjęć (stockach) można spotkać się z ograniczeniami, najczęściej w formie ograniczenia do wykorzystania jedynie w celach redakcyjnych. Oznacza to, że dane zdjęcie nie może znaleźć się materiałach komercyjnych (biznesowych).
Płatne zdjęcia mają szereg zalet, jednak nieraz wymarzona fotografia potrafi kosztować dość sporo – zwłaszcza w przypadku pojedynczych zdjęć. Banki zdjęć zachęcają do skorzystania z usług subskrypcyjnych i kuszą promocjami. Z kolei zalety płatnych zdjęć są tak ogromne, że wiele osób decyduje się na skorzystanie z ofert stocków.
Oprócz rozróżniania różnego rodzaju licencji warto sobie także zadać pytanie – skąd można wziąć zdjęcia na swoją stronę? Po wpisaniu „darmowe zdjęcia” w wyszukiwarkę można znaleźć szeroką ofertę różnych stocków. Do jednych z najpopularniejszych należą Pixabay, Pexels czy Unsplash. Jednak to nie jedyny sposób, by wyszukać zdjęcia do swoich projektów. Jakiś czas temu Google umożliwiło, czy raczej znacznie ułatwiło wyszukiwanie jedynie zdjęć do ponownego wykorzystania – zarówno do celów komercyjnych, jak i niekomercyjnych. Oprócz tego warto skorzystać z wyszukiwarek, które przeglądają zasoby znanych serwisów pod kątem zdjęć udostępnionych na podstawie licencji Creative Commons lub oddanych do domeny publicznej.
Wśród płatnych serwisów do najpopularniejszych należy Adobe Stock – połączony z usługą Creative Cloud – Shutterstock oraz 123RF. Działają one przede wszystkim w systemie subskrypcyjnym, jednak umożliwiają także zakup pojedynczego zdjęcia.
Piękne zdjęcia są ozdobą każdej strony internetowej. Pamiętaj jednak, by korzystać z nich tak, jak określili to ich autorzy. Dzięki temu nie tylko wyrazisz wobec nich szacunek, ale też unikniesz przykrych konsekwencji – zdjęcie wykorzystane niezgodnie z licencją może być podstawą do roszczeń, także finansowych. Dotyczy to także elementów, które nie są podpisane, gdy życzy sobie tego ich autor.